شهرک توریستی و تاریخی ماسوله

ماسوله را بهتر بشناسیم

شهر تاریخی ماسوله یکی از زیباترین شهرهای کوچک پلکانی در ایران است که در استان گیلان و 35 كيلومتری غرب شهرستان فومن واقع شده است. شهر ماسوله بخاطر قرار گرفتن در بین کوه و جنگل مناظر طبیعی دلنوازی را به خود اختصاص داده است. ماسوله شامل وسعتی معادل یکصد هکتار منطقه تحت حفاظت میراث فرهنگی و منابع طبیعی، یکی از خوش آب و هواترین نقاط ایران است که هر ساله پذیرای ده ها هزار گردشگر از سراسر جهان می باشد. شهر تاریخی و توریستی ماسوله به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد در جهان شناخته شده است. اين شهر در سال 1354 خورشیدی با شماره 1090 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسيده است.

قدمت ماسوله

طی کاوش‌ های انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله سفالینه های لعابدار با رنگ های متنوع که متعلق به 900 تا 600 سال پیش بوده اند، بدست آمده‌ است. که دقیق‌ ترین مستندات قابل توجه تاریخی می‌باشند. برخی از آنها منقوش بوده که مربوط به دوره سلجوقی بوده اند. ماسوله­ ی قدیم یا «کهنه­ ماسوله» که در فاصله «هشت کیلومتری غرب جاده ماسوله به خلخال» قرار گرفته است سکونتگاه اصلی و اولیه ماسوله­ ایها بوده است که اکنون آنچه در این مکان به چشم می­خورد سنگ دیوار بناهای آن است.

واژه ماسوله در زبان پهلوی بصورت ماه سوله نوشته شده است. ماه در این واژه به معنای خاص خودش بکار رفته و سوله در گویش محلی به معنای کوچک است که در یک ترکیب کلی به معنی سرزمین ماه کوچک خوانده می شود. در جای دیگر دربارة وجه تسمیه آن می توان ماسوله را به دو بخش ماس و اوله تقسیم کرد که در فرهنگ های ایرانی ماس به معنای کوه و مانع و اوله نیز به معنای بلند که در صورت ترکیب با «های» تصغیر به مفهوم مانند آمده است. که می توان ماسوله را کوه بلند و کوه مانند معنا کرد. ماسوله در عهد صفویه به خصوص زمانی که سران ایل شاهسون به این ناحیه آمدند به قزل دره (دره طلا ) معروف شده بود. در مقطعی از زمان نیز بخاطر وجود لوازم لشکری که در آن نگهداری می شد به قزل قلعه معروف شد.

معماری ماسوله

ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. بافت معماری ماسوله در دوران زندیه شکل گرفته است و خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد. معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است. تعداد طبقات ساختمان‌ها معمولا تا دو طبقه می رسد.

بناهای قديمی ماسوله با استفاده از خشت و سنگ لاشه، ملات، تيرهای چوبی و سرخس وحشي به عنوان عايق ساخته شده اند. ديوارها قطورند و قرن ها پابرجا مانده اند. گِل زرد برای نما و گِل كبود برای سقف، اندودهای رايج ساختمان ها به شمار می روند. اسلوب معماری روستايی منطقه وجه غالب منظر ماسوله را شكل می دهد. بازشوهای كوچک تعبيه شده در نماهايی از گِل زرد با رديف گُل هاي شمعداني در ايوان ها و پنجره ها، بخشي از سيمای شهری ماسوله را تشكيل می دهد .

شهرک ماسوله

هسته مركزی شهر كه كانون اصلی فعاليت نيز هست، حوزه بازار می باشد كه از لحاظ هندسی نيز تقريباً در مركز قرار گرفته است. ماسوله دارای پنج محله است كه يكی از آنها بازار می باشد. ساير محلات با نام های كَشه سر، مسجدبَر، اسدمحله و خانه بَر در اطراف بازار شكل گرفته اند.

شهر در ديواره دره ای كه رودخانه در قعر آن قرار دارد، رو به جنوب واقع شده است .رودخانه به عنوان لبه در انتهای پاييني عمل مي كند و لبه بالايی با فاصله بيشتری از شهر جاده ای است كه به سمت خلخال مي رود. جاده فومن به ماسوله اصلي ترين مسير دسترسي به شهر است كه از پايين ترين تراز و لبه پاييني وارد ماسوله مي شود و مفهوم لبه را در اين بخش تقويت مي كند. دو مسير فرعي ديگر كه يكي از جاده فومن  ماسوله و ديگری از جاده خلخال منشعب مي شوند نيز امكان دسترسي سواره را از بدنه شرقی به ماسوله فراهم مي كنند.